صعود به قله آهاروش، آهاربشم یا قلعه دختر با آن بنای زیبا، رویایی و مملو از اسرار و رازهای بین انسان و اهورامزدای یکتا و بی همتای، و دیدار از آتشکده و نیایشگاه زرتشتیان که به اوایل دوره ساسانی [1] بر می گردد، و مکان ساخت این نیایشگاه در دل طبیعت و در بلندای یک ارتفاع سخت وصول، دل هر طالب معنویت و تفکر در رابطه بین آسمان و زمین، و یا بالا و پایین، خالق و مخلوق و... را به خود جذب می کند، تا در سکوت کوهستان و تنهایی آدمی در بین دیگر مخلوقات، از تکبر و غرور ناشی از تلقی خود به عنوان "اشرف مخلوقات" بودن پایین آید، و چشمه های تفکر در عالم ماورایی اش باز شود، تا معرفت از ریشه های ذهن خداجوی او بتراود و در تنهایی مشق معرفت کند.

 این دیدار بهانه ای شد تا در سکوت آن بالادست ها و به دور از هیاهوی غارت و انهدام طبیعت توسط انسان در پایین دست ها، با موبدِ موبدان [2] ناشناخته این نیایشگاه و آتشکده مهم در منطقه "رودبار قصران" ارتباطی قلبی برقرار کرده، و با او که از این پس من او را "ماهداد" می نمامم، [3] کمی به سخن بنشینم و بعد از ده ها قرن از دریچه امروز، او را به نقد نشسته، عوامل اضمحلال ماهداد و جامعه اش را با او که اینک دیگر نماینده خدا در زمین نیست، و بالطبع نمی تواند به نمایندگی از او ضرری به ما برساند، بازگو کنم، راز دل خود را با ماهداد که اینک تنها شنونده است، بگویم.

آتشگاه ادران، [4] معبد قصران، قلعه دختر، قز ماما، قزل ماما، قصر دخترک، یا ادران آهار، بر بلندای یک قله 3229 متری ساخته شده، و دارای سه اتاق است که دو اتاقِ آن طولِ جهت شمالی- جنوبی به موازات هم دارند، و این دو اتاق بر یک اتاق دیگر که، آن اتاق نیز به صورت شرقی - غربی به اندازه عرض این دو اتاق طول دارد، عمودند. به گمانم ایوان این بنای با شکوه در سمت جنوب و رو به قله توچال بوده است که اینک نیست، و فرو ریخته است، بنای سقف آن ضربی است، و ساخته شده از تخت سنگ و ملات ساروج (آهک و کچ) است،

 و بعد از نزدیک به دو هزاره همچنان پابرجاست، ملات ساروج آن آنقدر محکم است، که خروارها سنگ را همچنان بعد از ده ها قرن (بیش از 17 قرن)، بر گُرده خود نگهداشته، و حفظ کرده است. میزان مصالح ریخته شده بر گِرد این آتشکده و نیایشگاه، نشان از عظمتی دارد که سال ها برف و بوران و توفان نتوانسته است آن را نابود کند، و همچنان حکایتگر تاریخیست که بر آن گذشته، و اهدافی که بر دلایل ساختش اشارت دارد.

وقتی بر بلندای این اثر مهم باستانی قرار گرفتم، اگرچه استرس پایین آمدن از این شیب های تند منتهی به این مکان، مرا بسیار آزار می داد، و در بی تابی نزول از این شیب های تند، نتوانستم حتی در سفره صرف صبحانه با همنوردان خود شریک شوم، و بعد از این صعود نسبتا سخت، آنرا در این مکان باصفا و در جوار محبت دو همنورد خوبم صرف کنم، اما لحظاتی توانستم بر خود مسلط شده و با صاحبان و سالکان این معبد دیرپا و باستانی، ارتباطی قلبی برقرار کرده، و آنان را به دور آتشِ مقدس شان تصور نموده، و با آنها در این دور دست ها، سخنی از نوع درد دل بگویم.

سخنانی که می آید، قسمتی از آن گفتگوهاست که به یادم مانده، و آنرا واگو خواهم کرد، من در این گفتگو یکراست رفتم سراغ جناب ماهداد، موبدِ موبدان این آتشکده، که برای سرکشی از حضور شیفتی موبدان، در این مکان مقدس دین زرتشت، نظارت کلی داشت و گاهی هم حتی خود به سرکشی بدانجا می آمد، و از خوشِ حادثه جناب ماهداد هم امروز همزمان با ما، و موبدان دیگر بر گرد آتش مقدس در این نیایشگاه نشسته بود، و من با او که در رتق و فتق امور منطقه، علاوه بر این آتشکده و نیایشگاه های دیگر در منطقه نظارت داشت، فرصت سخن یافتم، و او هم در مدت نفس تازه کردن، لاجرم گوش به سخنانم سپرد.

 گرچه جناب ماهداد را نمی شناسم و حتی از نامش بی خبرم، ولی سِمتش را می دانم، از میزان نفوذش باخبرم، و می توانم تا حدودی آن را به تصور دهنی خود کشم، کبر و غرورش را می توانم حس کنم، اما چون اکنون دستش از من کوتاست، دل به دریا زده با او بی پرده سخن خواهم گفت، و به نقد او و عملکردش خواهم نشست، و او را در آنچه بر ما گذشته سهیم خواهم کرد، و دلایل آن را اکنون که او نیست، بی لکنت زبان باز خواهم گفت، چرا که من اکنون با روح جناب ماهداد در سخنم، و او دیگر نیست تا به نام خدا مرا در این دوردست ها سر به نیست کند، پس حرف های ناگفته ی خود را با او  به صراحت خواهم گفت.

مطمئنم که می شنود و آنچه گفته ام را شاید تصدیق کند، زیرا او اکنون از آن برج عاج به زیر آمده، و دیگر در طبقه ممتاز جای ندارد، و اکنون یکی از بندگان خداست که در صف برهنگان آن دنیا، در کنار سربازان، دولتمردان، ثروتمندان، فقرا، امرا، ارتش و سپاه داران، فرماندهان، گدایان و... همه و همه در یک صف، در محشر لخت ایستاده است، تا به حساب او هم رسیدگی شود، اما تا نوبت او نشده بگذار من مقداری از حساب و کتاب او را برای اهورامزدای بزرگ و یکتا، در حضور ماهداد عزیز باز شمرم، تا او نیز بداند (که می داند) که نمایندگان او چون ماهداد، در زمین با ما چه کردند.

موبد بزرگ، جناب ماهداد! زمانی که در روز مهر [5]  از برج خرداد 1398 بر بلندای نیایشگاه و آتشکده ی آتش مقدس بر قله ایی که اکنون ما آن را "قلعه دختر" ش می نامیم، و شما آن را "ادران آهار" می نامیدید، مستقر شدم، و یا زمانی که در مسیر صعود به سمت آن در حرکت بودم تا بر بلندای این نیایشگاه "الهه ناهید"  [6]   که مشخص است با مشقت زیاد آن را بر آن بلندی تند و تیز ساخته اید، قرار گیرم، با خود هزار سخن و نکته را مرور می کردم تا با شما طبقه موبدان دین زرتشت که در درجات اعلی اجتماعی جامعه ما ایرانیان قرار داشتید، [7] مطرح کنم و پاسخ بگیرم،

در مسیر با خود می گفتم کاش موبدِ موبدان این معبد عجیب، جناب ماهداد در این بالادست ها حاضر بود و امروز من با او همسخن می شدم، و سفره دل با او باز می کردم، و از هزار نکته تاریک در ذهن خود که "ما چرا و چگونه بدین جا رسیدیم" از او می پرسیدم، تا برایم روشن کند، بدون این که مجبور شوم خط به خط، ده ها کتاب را بجویم و بکاوم تا به آنی برسم، که در سخن مستقیم با تو به چند لحظه می رسم، و از تو بر چگونگی رقم زدن چنین آینده ایی، برای ایران و ایرانیان و تاریخی را که تو بر این نقطه ساختی، و اکنون ما نیز در سایه آن لحظات تاریخ ساز، سود و خسرانش را پذیراییم، سوال و پرسش می کردم.

جناب ماهداد! من گرچه حتی از نامت بی اطلاعم، از منش تو بی خبرم، از نگاه تو به زندگی و دنیا، خیلی نمی دانم، رابطه تو را با اهورامزدا درک نمی کنم، تو با مردم من چه کردی؟! باز همانچه است که در تاریخ آورده اند، و به درستی و نادرستی اش بی اطلاعم، هزار نکته پوشیده بین من و توست، انگار بین من تو دنیایی است که کسی از آن شکاف بین ما اطلاعی ندارد، بین من تو دیواری است به بلندای یک ابهام بزرگ، مثل یک سیاهچاله که همه چیز را در خود بلعیده و حال من تو را در اوهام و نوشته های ابهام بر انگیز دشمنانت، در روم و حجاز می خوانم و می جویم.

هرودوت ها به من می گویند که تو که بودی، چگونه بودی و...؟ فاتحان عرب نیز از این سخن می رانند که تو به چه دلیل شکست خوردی و خاک، تاج و تخت و پادشاهی دیرپایت را چگونه با عده ایی قلیل به توبره اسبان خود کرده و به تاراج بردند، از میان حساب و کتاب غنایم رسیده به مدینه، بغداد و شام است که می توانم ثروت تو را حدس بزنم، از میان تعداد بردگان و کنیزانی که در تیول فاتحین عرب زندگی را در اسارت و مرگ طی کردند، است که می توانم به تعداد جمعیت شما پی ببرم، و آن را حدس بزنم،

وقتی آنان در رد عقاید تو سخن می گویند می توانم بفهمم که تو چطور فکر می کردی، اندیشه ات کجا سیر می کرد، این نقد تفکر تو بود، که به ماندگاری اندیشه ات انجامید و... و تو انگار هیچ تاریخی نداری، هیچ کتابی از خود به جای نگذاشته ایی، هیچ اندیشمندی از تو حتی بر صخره ها هم از اندیشه هایت ننگاشت، که از گزند مهاجمین و... سالم بماند و اکنون من بدان نوشته روی آورده از احوال تو بدانم. بگذریم از این مدار سخت، که ملال آور و اشک سرازیر کن است، و قطع رابطه من و تو حکایتی دردناک دارد.

انگار در فردای سقوط شما، ما ملتی جدید متولد شدیم و سیلی آمد و شما را با همه ی آنچه داشتید برد، و آثارتان هم از بین رفت. وقتی به تاریخ مردم همآورد شما، یعنی رومیان می نگرم آنقدر آثار نوشته های شان باقیست، که عده ایی با همان نوشته ها، نقطه ی شروع تمدن را از آنان دارند جا می اندازند، حال آنکه در پیشرفت تمدنی می دانم که شما از آنان پیش بودید، اما در تاریخ مکتوب شاید صفرید.

و من اکنون به روز مهر از خرداد ماه، موقعی که از استرس و نگرانی پایین آمدن از قله قلعه دختر در خود فرو رفته ام، با تو ماهداد عزیز موبد موبدان نیایشگاه ناهید و یا ادران آهار، در این نیایشگاه سه اُتاقه که تو ملات آن را بر دوش ما مردم عادی به این نقطه بلند منتقل کردی، تا در تیزی یک مکان سخت دسترس، و مشرف به اطراف بدون هیچ مزاحمت دید، آتشکده و نیاشگاهی را مهیا کنی، که ده ها روستا نور آتش آن را ببینند و در دل خود شاد باشند، که آتش مقدس هنوز روشن است، و موبدان، رابطه بین آسمان و زمین و بین اهورامزدا و مردم دامپرور و کشاورز را برقرار دارند.

و با این حساب نتیجه بگیرند که فرشتگان و همکاران اهورامزدا آنان را از گزند اهریمنان حفظ خواهند کرد، اما نمی دانستند که تو در آن بالا در حالی که به عبادت خود مشغولی، ذهنت در شریک شدن در قدرت شاهانه است، و تمام تفکر و اندیشه ات به تعیین جانشین شاه حاکم، فرو رفته است، که به هنگام مرگ او، جانشینی برگزیده شود که به تو نزدیک تر باشد، و بر جای شاه زنده او را بگماری، تا از پس این شاه مسلط، که سهم تو را از قدرت و ثروت به اندازه ایی که در خور خود می دانی، نمی دهد، بر تخت نشیند، و سهم معبد و موبدان در سایه شاه جدید بیشتر تامین شود، و موبدان در اداره امور جامعه زرتشتی نقش پر رنگ تری داشته باشند، و از غنایم جنگ ها و سفره پر برکت معادن، و تولید پر برکت زمین های مُلک راگا (ری) و احشام مراتع رودبار قصران و... بیشتر بهره مند شوند.

آری ماهداد عزیز! ای موبد موبدان! تو خود را تاجبخش می خواستی، تا هرگاه که خواستی سهم بیشتری نسبت به طبقات اجتماعی موجود، داشته باشی، و حق هم داشتی! چرا که خود را واسطه فیض اهورامزدا می دانستی که اگر آتش مقدس در اتشکده به واسطه نبودِ تو، صدمه می دید، نور حق خاموش می شد، دیگر جامعه از درون تهی می گردید، و به زعم تو ایران بدون دین زرتشت فرو می ریخت.

اما موبد بزرگ من! امروز آثار تو را جمع کرده اند، آتش مقدس تو نیز در اغلب نیایشگاه های بزرگ و پرشمار، خاموش شده است، اهورامزدا را نیز کمتر مورد ذکر کسانی می یابیم، که او را ذکر می گویند، و همچنان این آب و خاک راه خود را می رود، و زایش و میرش خود را دارد، و انگار آب از آب، از این جهت تکان نخورده است، و سازمانی دیگر، و انسان هایی با اسامی متفاوت راه تو را پی گرفته اند و...؛

گرچه بنا و رسم شرّی که برجای گذاشتید، همچنان به ایران و ایرانیان خسارت وارد می کند، و دخالت شما در دستگاه اداره جامعه، و واگذاری خدا و معنویت [8] به پسِ سر خود، و دویدن به دنبال قدرت و ثروت، هم شما را نابود کرد [9]، هم ما را، و هم خدا را؛ خدا را از این جهت که وجهه اهورامزدا را به خود بسته بودید، جامعه دینی زرتشتی را از این جهت که، آن را به دوام خود گره زدید، و هم سلسله شاهی را که نمی دانستند (و یا می دانستند، و کاری از آنان بر نمی آمد)، که با دسیسه های داخلی شما که مثل موریانه ایی به جویدن پشت جبهه آنان، حتی در درون قصرهاشان مشغول بود، چگونه مبارزه کنند، و در همان حال با دشمن خارجی چه کنند؛ با شما چگونه به مقابله برخیزند، در حالی که دشمن سیل وار و برای فتح و غارت می آمد، و شما، انسان های سایه نشین، گوشه گیر و نقشه کش، که تزویر و دسیسه را خوب می دانستید، و با سو استفاده از فرصت و مقام بی حد و حصری که در سایه بی مسئولیتی در قبال دردهای جامعه، داشتید، هر چه در چنته اتان بود، را رو کرده و اهداف خود را پیش راندید، بی توجه به ماموریتی که از سوی جامعه گردن شما نهاد شده بود.

 این مردم بیچاره هم که دل به شما سپرده بودند، تا بین آنان و خدای شان صلح و آرامش برقرار کنید، و با دروغ "به عنوان بزرگترین دشمن جامعه زرتشتی" مبارزه کنید، حال آنکه خود شما منبع و محیط دروغ بزرگ بودید، چرا که در حالی که دم از خدا و فرشتگان می زدید، در دروغی آشکار با اهریمنان، گفتن دروغ را تمرین می کردید، و بدین سان همه را ناامید کردید، و در دام دسیسه و تزویر خود غرق نمودید.

و تو ای موبد موبدان، جناب ماهداد عزیز! که امروز به نمایندگی از همه آنان شنونده سخنان منی! چقدر زیادی برای خود قایل بودید؟!!، کاش حد نگهداشته و خود را در کنار دیگر طبقات اجتماعی ایران می دیدید، و نه بیشتر، تافته جدا بافته نبودید، و اعتبار اهورامزدای بزرگ و بی همتا را بر طبقه خود سوار نمی کردید، تا پاهای نازک جامعه ی تحت کنترل و ظلم شما، توان حمل چنان بار سنگینی را نداشته، و لاجرم آن را بر زمین نیاندازد، و تو و دینت اکنون لگد مال پای کسانی نشوی که تو آنان را از طبقه فرو مایه می دانستی، و خود را از طبقات ممتاز متصل به عالم والا.

در حالی که من که از طبقه فرو مایه تلقی می شدم، با تو که از طبقه فرا آسمانی معرفی می گردیدی، هر دو از یک منشا آمده بودیم، و این "تقسیم کار" بود که در طول تاریخ، نگاهبانی از خداوند و معارف او را به تو سپردند، و بیل زدن، شخم زدن زمین، کاشت و داشت و برداشت، شمشیر زدن و نیزه انداختن، کشته شدن، و هر چه کار سخت بود، به من رسید، و حال آنکه تنها تفاوت من و تو فقط در همین تقسیم کار بود و بس.

اما تو خود را منشعب از سر اهورامزدا می دانستی [10] و من را از اندام های پایین دست بدن او، تو بر اوج نشستی و از دسترنج من خوردی و فربه شدی، و من زیر بار تولید و جنگ ها پی در پی، جان دادم و له شدم و از بین رفتم، و تو هر بار که موقع کار شد خود را به خدا چسباندی و در آن بالا نشستی و از کار فرار کردی، و چون موقع خوردن شد، خدا را آن بالا واگذاشتی و خود نزول کرده بر سفره های رنگین نشستی، و بنا به مقتضیات سود و زیان خود، بین خدا (آسمان) و خلق (زمین) در حرکت مُزوّرانه و سودجویانه خود بودی.

امروز وقتی با خود می اندیشم که چرا از تو و از آن جامعه، چیزی به جای نمانده، می بینم تو خود، بسیار مقصر بودی، اگرچه نوک تیز دلیل تراشی ها به سمت مهاجمین می رود که آنان چنین و چنان بودند و کردند، و البته درست هم هست و تاریخ شان، قهرمانی های آنان را بر بدن رنجور شکست خوردگان خود، خوب ثبت کرده، و نوشته است که چه کرده اند، اما حکایت سهم تو در این صحنه دهشتناک شکست و اضمحلال همچنان باقیست،

موبد عزیز! جناب ماهداد، ای کسی که خود را واسطه اتصال بین زمین و آسمان تلقی نمودی، آنگاه که تو نوشتن و خواندن را در تیول طبقه خود گرفتی، و طبقات دیگر را از آن محروم کردی، با فرو ریختن کنگره های آتشکده ات و قتل و یا مصالحه تو با مهاجمین، علم و تاریخت نیز به نابودی رفت، چرا که در باقی ماندگان از نبرد، که بیشتر طبقات فرودست هستند، اصلا سواد خواندن و نوشتنی نبود که کتابی باشد و آنان به حفظ آن بکوشند، آنان تنها به فکر حفظ احشام و غله و زاد و توشه ایی بودند که به دسترنج خود جمع کرده و انبار کرده بودند، تا این نیز همچون دختران و زنان شان، به غارت مهاجمین نرود،

نه کتابی در خانه های این طبقات زیر دست بود و نه سوادی داشتند که به نگارش شرایط خود بنشینند، و از آنچه بر آنان گذشته است، برای ما حکایت کنند، و امروز ما آن را بخوانیم و بفهمیم که شما چه کردید و مهاجمین چه بر ما روا داشتند. می بینی موبد بزرگ، این انحصار طلبی شما چه بر سر ما آورده است، که تاریخ خود را نیز باید از بین خطوط نوشته های مهاجمین و رقبای تو در آتن، روم، شام و... پیدا کنیم، چرا؟! چون تو خود را از نسل برتر می دانستی، و واسطه فیض الهی بر زمین، لذا موهبت سواد را هم از بقیه دریغ و دور داشتی.

امروز از تو، آن همه آتشکده، فلسفه، تاریخ و... تنها این دیوارها مانده است، این ماندن هم به نظر من از ناحیه آن ذکر و اذکار و آتشی نیست که تو در آن گفتی و افروختی، بلکه این ماندن هم حاصل کار و زحمت طبقات پایین دستی بود، که در ساخت ملات و بر پا داشتن این معبد، خسیس نبوده و بنا به اعتقاد ژرفی که به اهورامزدای بزرگ و بی همتا داشتند، با جان و دل ملات را بر دل سنگ ها استوار کرده و این بنا بعد از نزدیک به دو هزار سال همچنان پابرجاست، تا حکایت از روزهایی کند که تو چرخاننده روزگاری بودی که به نابودی ما انجامید.

در حالی که تو خود را نماینده بلافصل اهورامزدا دانستی و خود و طبقه موروثی خود را نزدیکترین و لایق ترین به او، اما از تو چیزی باقی نمانده است، آنچه اکنون باقیست، از اعتقادی نشات می گیرد که در بازوان مردان مرد بود، و تبدیل به ملات شد و بین سنگ ها نهاده شد، و آنها را محکم کرد، تا امروز از تاریخ بگوید و روشن کند که چه کسی، چقدر و چطور در شکست و پیروزی ایران و ایرانیان سهم داشتند، و بی پرده بگویم که تو در شکست ما شاید بعد از سیستم حکومتی مضمحل شده، اولین مقصری، چرا که در سلطه جویی ها، تمامیت خواهی ها، انحصار طلبی ها، سو استفاده ها، دسیسه گری ها، سودجویی ها، حریم دری ها، زیاده خواهی ها و... در درجه اول بودی، و هم از آخور خدا خوردی و هم از توبره خلق او،

تو هم اهورامزدا را از آن خود دانستی، و تمام مواهبش را در خدمت خود و طبقه خود گرفتی، و هم بندگان اهورامزدا را به جای بندگی خداوندگار خود، به بندگی خود و طبقه خود در آوردی و... تا در بالاترین بالاها بنشینی و فخر بفروشی و به جای خدا، خدایی کنی، به گاه خوردن نزول کرده، در بالای سفره بنشینی، و به گاه کار کردن در انتها ایستاده بر کارگرها نظارت کنی، آنان درختان را در این شیب های تند پرورش دهند، و چوبش را به معبد هدیه کنند، تا تو بسوزانی و در کنارش گرم باشی، و آنها با خانواده های خود سرما را بدون گرماپوش مناسب بگذرانند، تو سهم معبد و خدا را تمام و کمال بگیری و صرف خود و طبقه خود کنی، و او سرما را در گرسنگی سر نماید.

آری موبد بزرگ! جناب ماهداد! ما از تو انتظار داشتیم در حالی که خوراک، پوشاک و جای زیستن تو با ماست، تو نیز حداقل تجسم خدا شوی، اما تو در زمین اهریمن ها بازی کردی و در دسیسه، تزویر، تمامیت خواهی، سیاست ورزی های نابجا، دخالت در امر پادشاه، و جانشینان او، سهم خواهی در اداره جامعه و... چنان غرق شدی که هم از خدا باز ماندی، و هم از خلق، و در اثر کنار هم آمدن زر و زور و تزویر تو، امروز دیگر نه از آن شاه و دستگاه شاهی او، که به امید تو فرهنگ و اجتماع خود را به تو سپرده بودند، باقی مانده، نه از تو و دین زرتشت که همه در سایه این جابجایی ارزش ها، از بین رفت و مهمتر از تو، سیستم فکری و حتی نوع زمامداری ات، و ایران نیز به باد و توفان مهاجمین سپرده شد، و هنوز که هنوز است ایران در حال آب رفتن است.

پس ای موبد بزرگ، ماهداد عزیز! هرگز آسوده مخواب که تو ملک و ملت را بر باد دادی، کاش طبقه موبدان هرگز در طبقات اجتماعی ایران نبودند، و مردم خود مستقیم با اهورامزدای خود مرتبط می شدند و بنا به وجدان خود عمل می کردند، و به جای موبد و موبدان وجدان و انسانیت محور اداره فرهنگی جامعه می شد و... شاید وضع ما از این که هست بسیار بهتر بود، و ما در آن زمان، تنها درد شاهانی را داشتیم که ممکن بود به ظلم بر ما حکومت کنند، و درد طبقه ایی که به نام اهورامزدا و به نمایندگی از او این چنین ما را به بیراهه بردند، را نداشتیم.

اما موبد بزرگ! ببخش این همه از بدی های تو گفتم، چرا که خسارت کار تو برای ما جبران ناپذیر بوده است، ولی این را هم بگویم که دوست دارم، آخرین لحظات عمرم را بر سنگ های ویرانه نیایشگاه تو، روی خرابه های آن دراز بکشم، و چند نفس آخر را کشیده و جان به جان آفرین تقدیم کرده، و بدنم، همچون سرنوشت بدن سربازانی که تو برای نبرد عازم سرحدات و مبارزه با خدایان اقوام دیگر می کردی، و در آن سفر می مردند و بدن شان طعمه حیوانات صحرا می شد، من نیز همینجا بمیرم و به سان آنان، گوشت بدنم خوراک خورندگان صحرا شود، و استخوان هایم در میان سنگ ریزه های انبوه دامنه این کوه پودر شده، و در آن گم شود، و در همین اوج بمانم و یا با آب باران شسته شده و به خاک باغ های پایین دست تبدیل شوم، تا بلکه باغ های گیلاسش، پربارتر از قبل، جیب باغدارها را پر کند، تا بعد از پرداخت سهم معبد و سهم خدا، او همچنان در برابر فرزندان خود سرفراز بوده، شکم های شان را سیر کند.

اما موبد بزرگ! این را هم بگویم که روی دلم نماند، که تو بدانی، بنای ویرانی ایران را شما بزرگان دین در همدستی و یا رقابت با حاکمان زمان ریختید، که خود را برترین نزد اهورامزدا دانسته، و این برتری را در خاندان خود موروثی کردید، و راه هر انسانی را در سلک خود بستید، و چشمه هر اندیشه ایی را که با تفکر و راه شما سازگار نبود، خشکاندید، و از روزی که از کرسی دین و خدا به قدرت و حاکمیت دست یافتید، به فکر جانشینی فردی از خود بودید، و لذا وظایف و جایگاه خود را فراموش کرده، و تنها به خود و آینده خود اندیشید، و آنچه باعث استمرار وضع موجود باشد، و در این خودبینی، و دیگران ندیدن، انسان هایی را که به امید بودن شما، دلخوش بودند، را فراموش کردید و برای استمرار این وضع موجود هم، از هر جنایتی چه آنکه به دستور انجام دادید، و در غیر دستور هم بدان سکوت کردید و راضی از روند ظلم در کنار ظلم ماندید، تا خود نیز طعمه همان ظلمی شدید که روا داشتید، و اموال و سرزمین تان، در کنار ناموس و اهل تان همه به تاراجی رفت که خود در نقش بستن آن بسیار موثر بودید، و نمی دانستید و یا می دانستید و خود را به تجاهل زدید.

  بدرود ای موبد بزرگ، اکنون جناب ماهداد! تو هستی و اعمالت که در پیشگاه اهورامزدا پاسخگوی تمام آنچه کردید باشید.

[1] - در سال 1354 شمسی قطعه ای از چوب سقف این نیایشگاه را جهت اندازه گیری عمر آن با روش موسوم به کربن 14 به مرکز اتمی دانشگاه تهران فرستادند، که عمر آن با تقریب 75 سال، حدود سال 265 میلادی تعیین گردید، که این زمان مصادف با اوایل سلسله ساسانیان و دوره پادشاهی اردشیر بابکان می باشد، که این یعنی تقریبا 1754 سال پیش، یعنی با عنایت به تولد پیامبر اسلام در سال 571 میلادی، این آتشکده 306 سال قبل از تولد پیامبر ما ساخته شده است.

[2] - روحانیون زرتشتی سلسله مراتبی داشتند که بسیار منظم بود و ما اطلاع مفصلی از آن داریم. طایفه مجوس [۱] طبقهٔ روحانیون فرودست را تشکیل می‌داده‌اند، ظاهراً رئیس معابد بزرگ را به لقب «مغان مغ» می خوانده‌اند، از این طبقه بالاتر مغان (مگوپت) بوده‌اند. سرزمین ایران از حیث دین به مناطق مختلفی تقسیم می‌شد، هر ناحیه را موبدی خاص بود. رئیس همه موبدان، «موبد موبدان» بود (منبع ویکی پدیا).

[3] - اولین بار که نام چنین صاحب مقامی (موبد موبدان) را می‌شنویم، آنجایی است که اردشیر یکم شخصی را که ظاهراً ماهداد، نام داشته، به مقام موبدان موبدی نصب کرده ‌است (منبع ویکی پدیا).

[4] - در زمان زردشتیان تمام روستاها یک آتشگاه داشتند و در هر منطقه یک آتشگاه مرکزی وجود داشت که به آن ادران و به آن منطقه ادریان می گفتند، هم اکنون نیز نام هایی از همان دوران به یادگار مانده است که نشأت گرفته از نام ادران می باشد، از جمله دره بزرگی که به امامزاده شکراب منتهی می شود، تنگه ادریان و در لهجه محلی اودریون و گردنه بالای سرچشمه شکراب کله سودار (کله سوی ادران) و کوه شرقی تنگه اودریون که بند سودار (بند سوی ادران) و تیره کوه سمت شرقی آبشار شکراب به نام مون سوداران (میان سوی ادران) همه گواه بر همین مدعاست،

[5] - در ایران باستان سی روز ماه برای خود نامی داشته و شانزدهم هر ماه را "مهر" می گفتند

[6] - ناهید در آیین زردشتی مقدس ترین الهه و الهه مادر بود که وظیفه آن کمک به زنان و دختران در به دنیا آوردن و تربیت فرزندان خوب و نیک سرشت و برای او مقام مادری و مامایی و قابلگی قایل بودند. یکی از نام های آتشگاه قصران "قزل ماما" به معنی مامای دختران از همین نام مایه می گیرد. مطابق اعتقاد زردشتیان ناهید نطفه زردشت را به امانت دارد تا در وقت مقرر هوشیدر و سوشیانت موعود زردشتیان از آن نطفه به وجود آید،

[7] - کریستن سن، ایرانشناس دانمارکی، درباره مغان که در دوره ساسانی موبدان خوانده می‌ شده‌اند و نفوذ آنان مطالبی آورده که قسمتی از آن چنین است : "مغان در اصل قبیله‌ای از قبایل ماد یا طبقه‌ای از قوم مذکور بودند که ریاست روحانی دین مزدیسنی غیر زرتشتی به آنان تعلق داشت. آنگاه که شریعت زرتشت بر نواحی غرب و جنوب ایران یعنی ماد و پارس مستولی شد و دین باستانی را اصلاح کرد، مغان، رئیس دیانت جدید شدند. در عهد اشکانیان و ساسانیان، معمولاً این طایفه را مغان می خوانده‌اند و افراد این طایفه خود را از یک ریشه می‌دانستند. در زمان ساسانیان روحانیان و نجبای ملوک الطوایف قرین و همدوش یکدیگر بودند و معمولاً در ادوار ضعف و انحطاط دولت برای مخالفت پادشاه همدست می‌شدند. همیشه رؤسای روحانیون از میان طبقه مغان انتخاب می‌شده‌اند، این طبقه هم به مرور زمان خیلی زیادتر شده بود و به استناد تاریخ افسانه‌آمیزی که داشتند برای خود شجره نسب پر افتخاری ترتیب می‌دادند که از حیث قدمت و شرافت با خاندان‌های بزرگ پهلو می‌زدند. موبدان مدعی بودند که نسب آنان به شاهنشاه داستانی ایران منوچهر می‌رسد."

[8] - ریاست همه امور روحانی، با موبد موبدان بود که در جمیع مسائل به اجرای دین و اصول و فروع عملی آن فتوی می‌داد و ریاست روحانی را در دست داشت.

[9] - موبد موبدان غیر از آنچه درباره مسائل دینی و هدایت معنوی تعلیمات لازم را معمول می‌داشتند، عزل و نصب پادشاه را نیز در دست داشته و چنانچه پادشاهی طبق تعالیم روحانی اعظم، رفتار نمی‌کرد، نالایق به‌شمار می‌رفت و بوسیله موبدان عزل می‌شد. انتخاب پادشاه، مخصوص عالی‌ترین نمایندگان طبقات روحانی و سپاهیان و دبیران بود و در صورت اختلاف میان آنان منحصر به موبد موبدان می‌شد. در نامه تنسر در این باره مطالبی آمده‌است (منبع ویکی پدیا).

[10] - آریاییان که ما ایرانیان نیز شاخه ایی از آنان هستیم معتقد به طبقات اجتماعی متمایز بودند و هر یک از طبقات اجتماعی را منشعب از قسمتی از بدن خداوند دانسته که در بالاترین قسمت بدن خداوند سر او بود که روحانیون خود را از آن دانسته و مردم عادی را منشعب از پای خدا بودند که تمام بار بر دوش آنان بود و در پایین ترین طبقه قرار می گرفتند و حتی کسانی از همین مردم بودند که از هیچ اندام خدایی به وجود نیامده بودند و اینان در جامعه هندو که آنان نیز آریایی اند "نجس ها" هستند و به همین دلیل شرایط بسیار ظالمانه ایی بر آنان تحمیل شده است.